In het noordwesten van Oezbekistan, pal op de grens met Kazachstan, lag ooit het vierde grootste meer ter wereld: het Aralmeer. In het Engels spreekt men zelfs over de ‘Aral Sea’. Anno 2022 rest alleen nog maar een petieterig plasje water, allemaal het gevolg van een utopisch landbouwproject ten tijde van de Sovjet-Unie. Het nog steeds krimpende Aralmeer behoort zo tot één van de grootste ecologische drama’s van de 20e eeuw. Sinds 2018 verheft het Stihia Festival daarom zijn stem en stelt de wereld één prangende vraag: Wat met het Aralmeer? Zelf heb ik geen pasklaar antwoord, maar ik weet wel dat ze er ieder jaar een stevig feestje bouwen, hoe tegenstrijdig het ook klinkt. ‘Raven’ op een uitgedroogde zeebodem, het heeft iets tragisch en magisch tegelijkertijd.
Inhoudsopgave
Last updated on april 23rd, 2024
Het verhaal van het stervende Aralmeer en het onstuimige Stihia Festival
“If you drive straight on, you’ll arrive in Oostende!” zeg ik overtuigd tegen onze chauffeur Atanazar. Geloof het of niet, maar we rijden op dit moment wel degelijk over de E40, te midden van de desolate Kyzylkumwoestijn in Oezbekistan. Atanazar kijkt me maar verward aan. Mochten gedachten als stoom uit onze hoofden kunnen ontsnappen, dan zweefde er nu ongetwijfeld één groot vraagteken boven zijn wit geborduurde kufi. Vooral omdat hij zelf geen letter Engels verstaat. Maar zelfs mocht hij het verstaan hebben wat ik zei, hij zou er wellicht nog geen snars van begrijpen.
We zijn met een groepje van vier vrienden onderweg van het charismatische Khiva – het ‘Agrabah’ van Oezbekistan – naar Moynaq, een stevige autorit van zo’n zes uur. Als je trouwens dacht dat de E40 er in België al erbarmelijk bij lag, dan heb je de Oezbeekse variant nog niet gezien. Hier en daar moet Atanazar zijn uiterste best doen om de Chevrolet keurig rond de gaten in het asfalt heen te sturen. Gelukkig begint de E40 dan toch al dat tikkeltje meer op een klassieke autosnelweg te lijken eens we Nukus voorbij zijn, de hoofdstad van Karakalpakstan.
Karakalpakstan: de economische motor van Oezbekistan
“Karapak… Karalpakst… Kara-kál-pakstan!” Het is even oefenen geblazen om de naam foutloos uit te spreken. ‘De kat krabt de krollen in Karakalpakstan’: probeer dit zélf maar eens tien maal te herhalen. Ontsnapt er bij jou nu overigens ook een groot dampend vraagteken uit het hoofd, benieuwd naar waar we eigenlijk zijn? Wel, in Karakalpakstan dus, een autonome republiek binnen de staat Oezbekistan. Enkel voor buitenlandse en grondwettelijke aangelegenheden overleggen ze hier met Tasjkent. De zowat 1,8 miljoen Karakalpakken hebben zelfs hun eigen taal, een aan het Turks verwante taal die ook in delen van Turkmenistan en Kazachstan gesproken wordt.
Karakalpakstan is een dunbevolkte regio in het noordwesten van Oezbekistan en is zowat de economische motor van het land. Onder de aardkorst schuilt er een haast onuitputtelijke voorraad aan aardgas en ook de omstreden katoennijverheid bezorgt het land de nodige welvaart. Huidig zittend president van Oezbekistan – Sjavkat Mirzijojev – waagde het in de lente van 2022 even om de autonomie van Karakalpakstan in te perken, maar dat was niet echt naar de zin van de lokale bevolking. Het idee werd dan ook al gauw weer van tafel geveegd.
Nukus en het Igor Savitskymuseum
Nukus is op het eerste zicht een saaie, industriële Sovjet-stad. Op het tweede zicht ook. En toch houdt Nukus één kroonjuweel achter de hand: Het Igor Savitskymuseum, dat een fijne collectie aan Russische avant-gardekunst exposeert. Een absolute aanrader! Op weg naar en van het Aralmeer moet je sowieso over Nukus, dus waarom er niet meteen een tussenstop inlassen?
Chilpik Dakhma: Een opmerkelijke berg in de Kyzylkum
Ten zuidoosten van Nukus, op de rechteroever van de rivier Amu Darja, torent een wel heel merkwaardige berg boven het vlakke woestijnlandschap van de Kyzylkum uit: Chilpik Dakhma. De stompe berg lijkt zo gestolen uit het Amerikaanse Monument Valley. Gedurende de eerste tien eeuwen van onze tijdrekening werd de top van de berg als rituele begraafplaats gebruikt in het Zoroastrisme. Tegenwoordig is daar nog maar weinig van te zien. Enkel een driepotige, metalen constructie dat vol met mondmaskers plakt – een nare herinnering aan COVID – ‘siert’ de bergtop nu. Je kan de eenzame Chilpikheuvel al van ver vanop de E40 tussen Kipchak en Nukus zien liggen. Een recente trap uit beton leidt naar de top. Eens boven geniet je van een verbluffend panorama over het eindeloze woestijnlandschap.
Een grote, hagelwitte zuil met daarop in koeien van letters ‘Moynaq’, aan weerszijden geflankeerd door de gevleugelde kleuren van zowel Oezbekistan als Karakalpakstan, kondigt dan eindelijk de eindmeet van onze lange autorit aan. Een wegwijzer toont nochtans dat we wel nog steeds 69 km voor de boeg hebben. En het venijn zit hem overigens in de staart. Nog voor we Moynaq bereiken, doemt ineens een reusachtige stofwolk op die de hemelsblauwe luchten onherroepelijk verjaagt. We komen in een heuse zandstorm terecht en zien plotsklaps nog hooguit een arm voor ogen. Atanazar schroeft de snelheid van zijn Chevy drastisch terug en ontsteekt zelfs zijn mistlichten. De Dag des Oordeels lijkt wel aangebroken. En alsof dat nog niet alles is, barst er bij aankomst in Moynaq ook nog eens een knetterend onweer los. Precies of er moet ‘Onze-Lieve-Heer’ iets van het hart…
Het wurgen van de Amu Darja en Syr Darja
Moynaq is nog maar een schim van wat ze ooit was. Nog niet zo heel erg lang geleden floreerde dit vredige kuststadje aan het Aralmeer nochtans, dankzij de visserij. De zee bulkte immers van de vis. Er was zelfs een grote conservenfabriek in de stad, die voor grote werkgelegenheid in deze afgelegen regio zorgde. Het leven was er goed.
Tot Moskou in de jaren ’60 van vorige eeuw besliste om riante katoenplantages aan te leggen in de Kyzylkum en Karakum, twee verzengende woestijnen aan weerszijden van de rivier Amu Darja. Een ietwat vreemde keuze, daar katoen een nogal dorstige plant is. De Sovjets gingen dan maar stuwdammen bouwen en wurgden zodoende de Amu Darja en Syr Darja, twee belangrijke rivieren die het Aralmeer voeden, om zo de akkers via irrigatiekanalen van water te voorzien. Er gaat daarbij al heel wat water verloren door verdamping, terwijl nog maar een fractie van het rivierwater in het Aralmeer zelf stroomt. De zeespiegel begon in de jaren 1960 dan ook drastisch te dalen. Eerst met 20 cm per jaar en vanaf de jaren ’70 met bijna een meter per jaar. Precies of iemand trok toen de stop uit deze gigantische badkuip.
De ondergang van Moynaq en het Aralmeer
Moynaq zag zijn kustlijn sindsdien met maar liefst 100 km terugtrekken, een hartverscheurend fenomeen waarbij het laagtij maar niet bereikt lijkt te worden. Beeld je even Oostende in, maar dan zonder zeewater. Het gedumpte kuststadje raakte letterlijk aan lager wal. De vissersboten kwamen op het droge te liggen, de vispopulatie stierf uit en ook de conservenfabriek diende aan het einde van jaren ’70 noodgedwongen zijn deuren te sluiten.
De werkloosheid tierde welig en velen zochten het geluk elders op. Samen met het Aralmeer liep ook de stad stilaan leeg. Tegenwoordig scant de troosteloze vuurtoren van Moynaq nog steeds hopeloos de einder af op zoek naar water en voor de drooggevallen kliffen ligt een school vissersschuiten als aangespoelde potvissen verweesd weg te roesten in het mulle zand. Het zou zo een schilderij van Salvador Dali kunnen zijn.
Naast de vuurtoren eert een piramidevormig monument de sinds de jaren ’70 vermiste zee, terwijl een bescheiden museum (Aral Ten’izi Tarixi Muzeyi) aan de hand van enkele schilderijen, objecten en een reeks overlevende conservenblikken uit de vroegere fabriek de herinnering aan het Aralmeer in eer houdt. Op zich niet zozeer de moeite, maar nu we hier toch zijn…
Op safari naar het Aralmeer
De volgende ochtend komt Murat eindelijk met zijn 4×4 aan ons hotel aangescheurd. Maar liefst anderhalf uur later dan afgesproken. De terreinwagen moest blijkbaar nog een dringende herstelling ondergaan. Verbaast mij niet echt, wanneer ik de aftandse Toyota Land Cruiser van naderbij bekijk. Over al even aftandse wegen zetten we dan eindelijk koers naar… tja, het grote niets eigenlijk. Eens het laatste dorp voorbij, rijden we een grote leegte van zand in. Of toch niet helemaal. Links en rechts van de baan – enfin, wat je ‘baan’ kan noemen – steken gasleidingen als boomwortels uit de grond en verspreid in het landschap staan metershoge pilonen nieuwe gasreserves aan te boren.
De regio rond Moynaq vond intussen immers een tweede economische adem, dankzij de ontdekking van methaan en propaan onder de drooggevallen bedding van het voormalige Aralmeer. Het gewonnen gas wordt voornamelijk naar China geëxporteerd. Oezbekistan staat dus waarschijnlijk niet echt te popelen om de zee hier snel terug te krijgen. Helaas…
Veel uitleg van onze chauffeur Murat moeten we tijdens onze Aral-safari alleszins niet verwachten, omdat ook hij geen sikkepit Engels spreekt. “Russky?” vraagt hij ons hoopvol. We schudden collectief het hoofd. Nu ja, niet dat er in dit grote niemandsland veel te bezichtigen en te vertellen valt. Murat brengt de Land Cruiser tot stilstand te midden van de eindeloze vlakte. Plaspauze! Heeft de verschrompelde bodem hier toch nog eens wat water gezien.
De Aralkum: een pasgeboren woestijn
Eigenlijk best wel mindblowing allemaal, wanneer je er dieper over nadenkt. ‘Diep’ is overigens ook het juiste woord. Amper een halve eeuw geleden was de zee hier zo diep als onze Noordzee. Op de gekerfde grond detecteer ik nog een verdwaalde schelp, een stille getuige uit lang vervlogen tijden. Ik kijk nog even mijmerend om me heen, terwijl een flauw ‘zeebriesje’ zacht mijn haren streelt. Zover het oog reiken kan, valt er geen druppel water te bespeuren. Surrealisme van de bovenste plank gewoonweg. Wel doorbreken plukjes struikgewas het voorts kale maanlandschap. Die staan er niet toevallig. Ze zijn bewust gezaaid door de overheid, om de verwoestijning af te remmen.
Dat laatste doet mij sterk de wenkbrauwen fronsen. Als ik het goed begrijp, heeft men dus door het omtoveren van stukken woestijn in vruchtbare landbouwgrond juist een nieuwe woestijn verwekt? Helaas wel, ja. Men doopte die pasgeboren woestijn intussen zelfs al met een naam: de Aralkum. En die rukt steeds verder op, tot uiteindelijk ook het laatste spatje Aralmeer verzwolgen zal zijn.
Meer nog: De huilende wind blaast het zand, zout en andere chemische troep die op de dorre zeebodem achterbleef regelmatig de atmosfeer in. Dat verklaart meteen ook de zandstorm van gisteren. Het toxische stof dwarrelt vervolgens honderden kilometers verderop neer op de katoenplantages, waardoor grote stukken akkers op hun beurt onvruchtbaar worden. Of hoe het utopische landbouwproject van de teloorgegane Sovjet-Unie uiteindelijk zichzelf – samen met het Aralmeer – naar de ondergang leidt. De wraak van de natuur?
The White Cliffs of Ustyurt
Langzaam maar zeker krijgen we dan een lange muur van rotsen in het vizier, precies de White Cliffs of Dover. “Land in zicht!” zouden ze hier 50 jaar geleden nog vrolijk gejuicht hebben. Land genoeg nu, inderdaad. We zijn aan de vroegere westkust van het Aralmeer. Via een kronkelende weg klimmen we de kliffen op, die tot wel 70 meter boven de ‘zeebodem’ reiken.
Tientallen jaren geleden beukten de wilde baren hier nog bruusk op de grillige boorden van het Ustyurt Plateau, nu is het er muisstil. Ineens gaat Murat op de rem staan en opent opnieuw zijn deur. “Is de Toyota ergens onderweg vitale onderdelen verloren?” vragen we onszelf af. Nee hoor, hij heeft iets anders opgemerkt. Hij wijst naar achteren en roept “змея! Змея!” Verstaan we natuurlijk geen jota van, maar wanneer we zelf even om de schouder heen spieken, zien we op de weg nog net een slang wegkruipen. Blijkt er dan toch nog iets van leven in dit post-apocalyptische landschap te gedijen.
Het Aralmeer, of wat er van rest
Een heel eind verderop dalen we opnieuw de kliffen af. En ja hoor, na zo’n vier uur offroaden ontdekken we eindelijk hetgeen waarnaar we op zoek waren: het Aralmeer, of wat er van rest. Anno 2022 is dat geen 10% meer van wat het ooit was. Murat stationeert de wagen naast de ruïne van een achtergelaten yurt, de laatste 500 meter tot aan de waterlijn moeten we te voet overbruggen. Hij wil het risico niet nemen om de Toyota in het slijk vast te rijden. En geloof me, in zo’n Godvergeten gat als hier wensen we dat zelf ook niet. Zelfs onze wandelschoenen zakken al lichtjes weg in de sompige ondergrond. Niet vreemd ook, wetende dat enkele maanden geleden de zee nog tot hier kwam. Volgens Google Maps nog steeds trouwens, bemerk ik wanneer ik de navigatie-app even check.
Eens aan de waterlijn overvalt mij simultaan een gevoel van zowel blijdschap als verslagenheid. Uit de smaragdgroene zee rollen de ruisende golven sereen het strand op, precies alsof ik op het strand van Zeebrugge zou staan. Het blijft absurd dat wat ik hier nu met eigen ogen aanschouw, er binnen enkele jaren gewoon niet meer is. Pure waanzin! Het strand zelf ligt bezaaid met wolkjes ronddwarrelend schuim, het resultaat van de vele chemicaliën en detergenten die de stervende zee al decennialang uitbraakt. Nog zo’n erfenis van de Sovjet-Unie. Bovendien is het Aralmeer met zijn sterk verzadigd zoutgehalte inmiddels ook doder dan de Dode Zee. Voor dat pootje baden bedanken we dus vriendelijk.
Daar denkt de Rus Ilias, die zonet met een andere terreinwagen aankwam, nochtans anders over. “Met een SUP-board het Aralmeer bevaren stond altijd al op mijn bucketlist” vertelt de jonge kerel uit Sint-Petersburg zo fier als een pauw. Hij liever dan wij, denken we dan. Maar we tonen ons toch van onze sympathiekste kant en helpen hem een handje met het oppompen van zijn SUP-board. En daar gaat hij dan, het zwaar vergiftigde water van het Aralmeer op. Al is het door de stevige wind en sterke stroming meer erin dan erop. Ah, zot zijn doet geen zeer zeker? Enfin, laat ons in elk geval voor Ilias hopen van niet…
Stihia Festival: Raven op een uitgedroogde zeebodem
Eens terug in Moynaq deponeert Murat ons vlakbij de werkloze vuurtoren. Tijd om de pessimistische sfeer van de laatste uren opnieuw wat op te krikken. En hoe kan dat beter dan met een stevig feestje? Dat komt dan goed uit, want dit weekend vormt Moynaq namelijk het decor voor het trendy dancefestival Stihia. Tal van DJ’s uit binnen- en buitenland laten er drie dagen lang de vetste elektrobeats doorheen de boxen schallen. Aan het eetkraam ook geen traditionele hamburgers en frieten, zoals we die op de festivals bij ons gewend zijn, maar Oezbeekse klassiekers als plov en sjasliek.
Bovendien doet de surreële locatie van Stihia het excentrieke festival in een dromerige sfeer van mysterie hullen. De vuurtoren van Moynaq glundert als nooit tevoren en mag zijn uitgedoofde licht na jaren van duisternis nog eens trots over de dansende menigte werpen. Ook het kerkhof met verroeste vissersschuiten onderaan de kliffen wordt eervol in de spotlights geplaatst. Het Aralmeer lijkt voor even weer helemaal te herleven.
Stihia Gen en Stihia N+1: Wat met het Aralmeer en zijn inwoners?
Het draait hier niet puur om de muziek alleen. Stihia is namelijk een non-profitorganisatie met als missie de duurzame (her)ontwikkeling van Moynaq. De naam ‘Stihia’ betekent evenveel als ‘de kracht der natuur’ (‘стихия’ in het Russisch), een woord uit het Oud-Grieks. Met het festival, waarvan de eerste editie in 2018 plaatsvond, kaarten de organisatoren het opdrogen van het Aralmeer aan en trachten ze dit ecologische drama meer onder de wereldwijde aandacht te brengen. Tegelijkertijd wil Stihia deze verpauperde regio ook nieuw leven inblazen.
Stihia Gen
Met Stihia Gen bijvoorbeeld motiveert de organisatie de lokale jongeren hier om voor een studie in uiteenlopende disciplines te kiezen: IT, kunst, design, sport,… En door met het muziekfestival bezoekers naar het mistroostige Moynaq te lokken, probeert men de regio weer enigszins op te fleuren. Geen evidentie, want in conservatieve contreien als deze staan festivals als Stihia nog in hun kinderschoenen. Naar verluidt zou Stihia zelfs het enige festival in gans het land zijn. Oezbekistan is immers een islamitisch land, waar dancemuziek nog steeds als iets heidens uit het Westen aanzien wordt. Maar in het eerder rebelse Karakalpakstan ligt men daar precies minder wakker van dan elders in het land.
Stihia N+1
Naast diverse DJ-sets organiseert Stihia ook tal van wetenschappelijke fora, onder de naam Stihia N+1. Daar stelt men zich oprecht de vraag hoe het nu precies verder moet met het Aralmeer. Enkele jaren geleden klonk de slogan van Stihia trouwens nog ‘Waiting for the Sea’. Aangezien ze daar ongetwijfeld nog lang op mogen wachten, veranderden ze de slagzin in 2022 dan maar in ‘Here Now’, het hier en het nu. Het thema voor 2023 zal ‘Winds and Sands’ luiden, met focus op tijd en energie.
Update 29 december 2023: Na in de zomer van 2023 in Buchara plaatsgevonden te hebben, keert Stihia Festival in 2024 terug naar z’n roots aan het Aralmeer, in de schaduw van de werkloze vuurtoren van Moynaq. De editie van 2024 vindt plaats van 5 t.e.m. 8 juni.
Stihia 2022 recap: Pop, elektro, techno en deep house op drie podia
Energie is er anders al voldoende tijdens de editie van 2022. Voor de eerste keer beschikt Stihia niet over één podium, maar over zomaar even drie: de Unity Stage, de Progressive Stage en de Techno Stage. Stihia stimuleert ook beginnende DJ’s en geeft hen hier letterlijk een podium. Onder meer de uitbundige Française Jade de Lavareillede, aka Deer Jade, en de jeugdige Marsel Yuldashev uit Tasjkent, zeg maar Yoldosh Music, nemen het uitgelaten publiek al snel mee op sleeptouw met hun pop, elektro, techno en deep house. Ook wij gaan helemaal uit de bol. Misschien ook omdat de pintjes er nog geen Euro kosten. Maar vooral ook omdat de sfeer uitgelaten en de muziek er top is!
Opvallend wel: Het leeuwendeel van de zowat 2000 festivalgangers zijn locals uit Moynaq en Nukus. Toeristen zijn eerder schaars op dit intieme festival. Maar aangezien Stihia sterk aan het groeien is en stilaan ook in het buitenland naam en faam maakt, zal dit wellicht niet zo heel erg lang meer duren. Op zich niet slecht, want deze roemloos geworden regio kan best wel een duwtje in de rug gebruiken.
Misschien moet jij Stihia dus al stiekem aan je festivalkalender toevoegen, voor iedereen dat doet. Wil je daarnaast ook nog een glimp van het krimpende Aralmeer opvangen? Dan ga je je alleszins mogen haasten. Nog hooguit enkele jaren te gaan, en er is helemaal geen Aral meer.
Aftermovie Stihia 2022
Koffers pakken en wegwezen
Karakalpakstan en het Aralmeer liggen in een afgelegen uithoek van Oezbekistan, in het uiterste noordwesten van het land. Het vereist dus een klein avontuur op zich om er te geraken. De poort tot Oezbekistan is de internationale luchthaven van Tasjkent.
Hoe naar Oezbekistan reizen?
- Wij vlogen erheen met Turkish Airlines, met een overstap op de splinternieuwe luchthaven van Istanboel.
- Vanuit Parijs en Frankfurt kan je ook rechtstreeks naar Tasjkent vliegen met Uzbekistan Airways, de nationale luchtvaartmaatschappij van Oezbekistan.
Tip: Stihia heeft een commerciële deal met Turkish Airlines. Met een speciale code krijg je recht op 15% korting op je vlucht van en naar Tasjkent.
Tip: Beschik je over wat meer tijd? Las dan misschien eens een stopover in Istanboel in. Turkish Airlines biedt interessante formules aan die een bezoekje aan deze bruisende stad wel heel verleidelijk maakt / turkishairlines.com.
Hoe naar het Aralmeer reizen?
Met het vliegtuig
De dichtstbijzijnde luchthaven bij het Aralmeer – met reguliere vluchten – is de luchthaven van Nukus (op 200 km van Moynaq). Ook de luchthaven van Urgench (op 350 km van Moynaq) – vlakbij het wondermooie UNESCO-werelderfgoedstad Khiva – is een goede optie als uitvalsbasis.
Oezbekistan Airways onderhoudt vanuit Tasjkent dagelijks twee rechtstreekse vluchten naar beide luchthavens. De vluchtduur bedraagt 1u20 en tickets kosten maar iets van € 50 per traject.
Moynaq beschikt zelf ook over een (splinternieuwe) luchthaven, maar beschikt momenteel niet over een vaste lijndienst, ondanks herhaaldelijke aankondigingen in het recente verleden.
ⓘ Opgelet! Op de luchthaven van Tasjkent liggen de terminals voor de internationale vluchten (terminal 1 en 2) en de binnenlandse vluchten (terminal 3) een heel eind uiteen, van elkaar gescheiden door de startbaan. Houd hier dus rekening mee indien je er moet overstappen. Je bagage dien je bij aankomst steeds op te halen en opnieuw in de correcte terminal in te checken. Om je tussen de binnenlandse en de internationale terminal(s) te verplaatsen neem je best een taxi. Als alternatief is er ook een publieke busverbinding (lijn 11 en 77).
Met de trein
Een meer avontuurlijk, nostalgisch en duurzaam alternatief om binnen Oezbekistan te reizen is de trein. De treinen bestaan uit ouderwetse slaaprijtuigen die de tijd van de Sovjet-Unie nog meemaakten, maar slapen eigenlijk best wel comfortabel, dankzij de uitstekende vering van de wagons en de gezapige rijsnelheid. Een mooi meegenomen ervaring alleszins!
- Dagelijks spoort er een nachttrein van Tasjkent, via Samarkand naar Nukus en Kungrad (m.u.v. maandag in de richting Tajskent-Kungrad en dinsdag in de richting Kungrad-Tasjkent).
- Daarnaast spoort er ook dagelijks een nachttrein van Tasjkent naar Khiva (vier maal per week aangevuld met nog een extra nachttrein).
- In de nabije toekomst zou de Afrosiyob, Oezbekistans hogesnelheidstrein die nu al tussen Tasjkent, Samarkand en Buchara snelt, doorgetrokken worden naar Khiva, eens de elektrificatiewerken achter de rug zijn.
Begeleide excursie naar het Aralmeer
Zowel vanuit Khiva als Nukus kan je een begeleide excursie van één of twee dagen (met overnachting) naar het Aralmeer boeken.
- GetYourGuide biedt vanuit Khiva excursies van één of twee dagen aan. Beide varianten stoppen aan Chilpik Dakhma, in Nukus met een bezoek aan het Igor Savitskymuseum en Moynaq. Bij de tweedaagse variant trek je ook nog verder naar het Ustyurt Plateau, met overnachting in een yurt.
- Peopletravel biedt eveneens de tweedaagse excursie aan, maar dan vanuit Nukus en zonder stop aan Chilpik Dakhma (vanaf 275 USD). Wij boekten hun dagexcursie vanuit Moynaq en telden daar 50 USD per persoon voor neer (min. 4 personen).
Wees je er wel van bewust dat de hobbelige rit erheen (en terug) erg lang en saai is (4 uur enkel traject) en je onderweg niet bijster veel te zien krijgt. Het gaat hem vooral om de gedachte dat je over een uitgedroogde zeebodem rijdt, tot aan de oevers van het resterende Aralmeer dat er over enkele jaren helemaal niet meer zal zijn.
Meer info & reservatie via Peopletravel: people-travels.com/aral-sea-tours
Met de bus van Nukus naar Moynaq
Liever op eigen houtje naar het Aralmeer? Dat is niet onmogelijk, maar vergt wel wat meer organisatie. De mogelijkheden zijn overigens ook erg summier.
Er rijden enkele publieke bussen per dag tussen Nukus en Moynaq (via Kungrad), een rit van zo’n 3 uur. De bussen hebben geen concreet vertrekuur en vertrekken pas wanneer die zo goed als vol zitten.
Stihia chartert tijdens het festival verschillende bussen tussen Nukus (luchthaven en/of centrum) en Moynaq (Café Mayak). Zitplaatsen reserveren kan via de website van Stihia.
Privétransfer van Khiva naar Moynaq
Wij regelden via ons hotel in Khiva een privétransfer van Khiva naar Moynaq, bij gebrek aan openbaar vervoer tussen beide plaatsen. Voor een enkele rit telden wij met z’n vieren samen 100 USD neer, voor een afstand van zo’n 370 km die je in 5 à 6 uur aflegt (de chauffeur keert nadien nog ‘leeg’ terug). Mits een fooi kan je de chauffeur onderweg nog hier en daar eens laten stoppen, zoals aan Chilpik Dakhma of in Nukus bijvoorbeeld.
Stihia Festival: Praktische info
Wanneer vindt het Stihia Festival plaats?
Stihia gaat in principe ergens begin mei door, van vrijdag t.e.m. zondag. De exacte data voor 2023 zijn bij publicatie van dit artikel nog niet gekend. Hou alvast de website van Stihia in de gaten en volg hen zeker ook op Instagram voor updates (instagram.com/stihiafestival/).
Wat mag je van het Stihia Festival verwachten?
Verwacht van Stihia geen festival als Tomorrowland of Pukkelpop, maar een eerder klein en eenvoudig festival. Maar voor in een land te zijn dat amper ervaring heeft met festivals, doen ze het bijlange zo slecht nog niet.
Er zijn drie DJ-podia: Techno Stage, Progressive Stage en Unity Stage. Deze laatste ligt op de parking van het museum naast de vuurtoren en is gratis toegankelijk, als toegift naar de lokale bevolking.
Op het terrein is er één centrale cocktailbar met zowel alcoholische als non-alcoholische dranken en een eetkraam met typisch Oezbeekse delicatessen zoals plov en sjasliek. In de vuurtoren zelf huist een café (Café Mayak). In tegenstelling tot bij ons, is het hier wél toegelaten om je eigen eten en drank het festivalterrein binnen te smokkelen.
Tickets
Tickets zijn (naar westerse normen) verre van duur en kunnen in enkele klikken via de website van Stihia aangekocht worden. Wij betaalden in 2022 omgerekend zo’n € 16 per persoon voor een driedaags ticket.
Waar overnachten op Stihia Festival?
Je kan je eigen tentje meebrengen en opslaan op het festivalterrein of in één van de gedeelde yurts slapen. Voor de yurts moet je wel tijdig reserveren via Peopletravel, want de slaapplaatsen verkopen als zoete broodjes.
Voor meer info, zie ook overnachten in het Aralmeer.
Zit je met nog meer vragen? Check dan even de website van Stihia: stihia.org
Update 29 december 2023: Na in de zomer van 2023 in Buchara plaatsgevonden te hebben, keert Stihia Festival in 2024 terug naar z’n roots aan het Aralmeer, in de schaduw van de werkloze vuurtoren van Moynaq. De editie van 2024 vindt plaats van 5 t.e.m. 8 juni.
Waar overnachten aan het Aralmeer
Aangezien Moynaq een verre van toeristische trekpleister is, zijn de mogelijkheden voor accommodaties er eerder beperkt.
Op Stihia Festival in een tent of yurt
Tijdens Stihia Festival kan je in een zelf meegebracht tentje of in een gedeelde yurt op het festivalterrein zelf blijven slapen, met zicht op ‘zee’. Houd er wel rekening mee dat je hier te midden van het feestgedruis slaapt, dat tot een stuk in de nacht duurt.
Hotel Ratmina Muinak
Wij kozen echter voor hotel Ratmina Muinak, rustig gelegen in het zuiden van Moynaq, vlakbij de luchthaven. Dit eenvoudige hotel in een typische Sovjet-architectuur is dan misschien wel de Ritz-Carlton niet, het is er best wel proper en je beschikt er over alles voor een ontspannen nachtrust. Voor een kamer betaal je zo’n € 38 per nacht (inclusief ontbijt), al kunnen de prijzen tijdens het Stihia Festival hoger liggen. Aangezien de hotelinfrastructuur in en rond Moynaq nogal beperkt is, is het aangeraden om niet te lang te wachten met boeken. Vergis je daarbij trouwens niet, want er bestaat ook nog een ander hotel Ratmina in Nukus.
Van het hotel naar het festivalterrein is het nog zo’n 4 km, maar je kan heel gemakkelijk liften langsheen de grote baan die Moynaq doorkruist. Iedere auto die passeert, is een potentiële taxi. Ze toeteren zelfs preventief naar je om je aandacht te trekken. Gewoon even een prijs afspreken voor je instapt en je bent vertrokken.
Goed om weten
Beste reisperiode
Moynaq heeft een continentaal steppeklimaat met duidelijk onderscheidbare seizoenen. In de zomer kan het erg heet worden in dit genadeloos woestijnlandschap, terwijl de winters bitterkoud zijn met temperaturen die diep onder het vriespunt wegzakken. De beste periode om het Aralmeer te bezoeken is bijgevolg in het voor- en het najaar.
Probeer een bezoek aan het Aralmeer bij voorkeur rond Stihia te plannen, want buiten dat ene festival valt er in Moynaq en errond eerlijk gezegd maar weinig te beleven. Of boek je een excursie naar het Aralmeer.
Eén keer per jaar wordt op de opgedroogde zeebodem van het Aralmeer ook de Rally van Muynak gereden, doorgaans in het begin van de maand mei.
Taal
Oezbeeks is er de officiële taal, samen met het Karakalpaks. Beide talen zijn nauw verwant met het Turks en worden sinds de val van de Sovjet-Unie meer en meer in het Latijnse alfabet geschreven, wat het voor toeristen eenvoudiger maakt om te navigeren in het land. Toch is het niet slecht om wat kennis van het Cyrillische alfabet op te scharrelen. Heel wat Oezbeken spreken ook Russisch, vooral de oudere bevolking dan. Engels is nog niet zo wijdverspreid, maar steeds meer jongeren zijn die taal wel machtig.
Bevolking
Karakalpakken zijn een heel fier volk en zien zichzelf niet als Oezbeken, hoewel er geen onmiddellijke drang onder de bevolking bestaat om zich van Oezbekistan af te scheuren. Ook al beschikken ze over dat grondwettelijke recht. Soms durven er wel al eens protesten zijn in de Karakalpakse hoofdstad Nukus, wanneer de regering in Tasjkent weer maar eens aan de autonomie van Karakalpakstan prutst.
Munteenheid en prijzen
In Oezbekistan betaal je met de Sum (UZS). Voor 1 Euro heb je ongeveer 12.000 Sum. Wanneer je er geld afhaalt, voel je je dus heel even een miljonair. Buiten de grote steden en toeristische centra zijn elektronische betalingen nog grotendeels onbestaande. Voorzie dus zeker voldoende cash.
Opgelet! In de internationale aankomsthal op de luchthaven van Tasjkent is er géén geldautomaat te vinden, kwestie dat je er niet voor verrassingen komt te staan. Wens je ter plaatse nog een taxi te regelen, voorzie dan best wat euro’s of dollars in cash.
Prijzen zijn naar West-Europese normen laag in Oezbekistan. Voor een maaltijd op restaurant betaal je zo’n € 4 à € 5 en een halve liter bier heb je meestal al voor € 1.
Overzichtskaart
Deze trip combineren
Het zou zonde zijn om je bezoek aan Oezbekistan te beperken tot het Aralmeer. Wij koppelden deze uitstap aan een verkenning van de hoofdstad Tasjkent en de kunststeden Samarkand en Khiva, ooit belangrijke bolwerken langsheen de legendarische Zijderoute. Veel toeristen voegen daar ook nog de feeërieke stad Buchara aan toe of breiden hun verkenning van Oezbekistan nog verder uit met de andere ‘stans’: Kazachstan, Kirgizië en Tadzjikistan.
Nominatie ‘Belgian Travel Blog Awards’ 2023
Dit verhaal werd genomineerd in de categorie ‘Best Sustainable Travel Story’ op de ‘Belgian Travel Blog Awards’ van 2023.
Pingback: Oezbekistan per trein: in het spoor van de Zijderoute - Op Congé met Xavier
Pingback: Op Tour door Tasjkent - Op Congé met Xavier