Van de zeven UNESCO-werelderfgoedsites die Finland telt, liggen er maar liefst twee rond de stad Jyväskylä. Bovendien pronkt ook de Finse saunacultuur fier op de lijst van UNESCO, als immaterieel cultureel erfgoed dan wel. Met naar schatting 140.000 sauna’s in de ruime omgeving noemt men Jyväskylä ook wel eens dé saunaregio van de wereld. Wij gingen er tijdens een winterse maand januari alvast een paar testen, waaronder zelfs een heuse rooksauna! Maar ook van de andere topactiviteiten en bezienswaardigheden smolten wij meteen weg in het ijskoude Jyväskylä.
Inhoudsopgave
Last updated on april 23rd, 2024
UNESCO en meer in Jyväskylä
Jyväskylä – uit te spreken als “juvis-kula” – situeert zich ongeveer in het midden van Finland. Het is zowel een stad als een regio, aan het noordelijke puntje van het Päijännemeer, na het Saimaameer ’s lands grootste meer. En zo kabbelen er hier nog wel een paar duizend in de onmiddellijke omgeving. Men noemt de streek dan ook niet voor niets de Finnish Lakeland (Järvi-Suomi).
We checken in bij het knusse Boutique Hotel Yöpuu, dat in het centrum van Jyväskylä huishoudt. De stad zelf is voornamelijk functioneel ontworpen met straten in een dambordpatroon. Ook al mankeert het de moderne binnenstad wat aan authentieke charme, levendig is het er zeker en vast. Dat heeft Jyväskylä dan ook vooral te danken aan z’n 45.000 studenten die hier aan de universiteit studeren. Op een totaal van net geen 150.000 inwoners kan hun aandeel wel tellen.
Sataman Viilu, de nieuwste hotspot in Jyväskylä
Jyväskylä staat ook wel bekend als dé saunaregio van de wereld. De ruime omgeving bezit dan ook een aanzienlijk aantal van ongeveer 140.000 sauna’s. Alsjeblieft zeg! Met de recente opening van het wellnesscomplex Sataman Viilu – in de zomer van 2022 – mag je er daar nog eens meteen drie bijtellen. Naar de sauna gaan zit de Finnen duidelijk in het bloed. Het maakt hier evenzeer deel uit van het alledaagse leven, zoals wij Belgen op café gaan. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Finse saunacultuur een plaatsje op de UNESCO-lijst van immaterieel cultureel erfgoed wist te veroveren.
Sataman Viilu – dat nabij de haven van Jyväskylä ligt – is dé nieuwste hotspot in de stad. En hotspot mag je hier wel letterlijk nemen. We rijgen snel ons badpak en onze badjas aan en gaan er een paar uurtjes heerlijk relaxen in één van hun drie sauna’s en het hartverwarmende bubbelbad, buiten op het houten terras. Tussendoor even nood aan wat afkoeling? Spring dan gerust eens in het ijskoude water van het buitenzwembad, dat in rechtstreekse verbinding staat met het ernaast gelegen Jyväsjärvimeer. Ik wist niet dat werelderfgoed zo’n ontspannen gevoel teweeg kon brengen.
Helemaal zen schuiven we nadien onze voetjes onder tafel in het trendy restaurant van Sataman Viilu. Het interieur is smaakvol ingericht met modern Scandinavisch design en ook de gerechten zijn er om je duimen en vingers van af te likken. En voor de liefhebbers: Ze hebben er hun eigen huisbier!
Tip: Ieder jaar, in het begin van de maand juni, vindt in Jyväskylä de Sauna Region Week plaats. Een week lang kan je je hier dan onderdompelen in tal van unieke sauna-ervaringen, verspreid over de vele sauna’s in de streek. Het volledige programma wordt in de loop van de lente bekendgemaakt.
satamanviilu.fi / visitjyvaskyla.fi/en/saunaregionweek
Finnish Air Force Museum
De ochtend nadien verlaten we de stad Jyväskylä en trekken zo’n 20 km noordwaarts naar Tikkakoski. Hier brengen we een bezoek aan het Finnish Air Force Museum (Suomen Ilmavoimamuseo). Misschien geen UNESCO-werelderfgoed, maar waardevol erfgoed bij de vleet hier! Museumdirecteur Kai Mecklin gidst ons er met veel passie rond in ‘zijn’ ruime collectie aan bejaarde gevechtsvliegtuigen. Zelf werkte hij 20 jaar lang als navigator voor de Finse luchtmacht, dus hij weet er best wel wat van af.
Het is er wel even schrikken bij het zien van de vele blauwe swastika’s die de vleugels en staarten van de tentoongestelde vliegtuigen tooien. Heeft absoluut niets met de Nazi’s te maken, verzekert Kai ons. Kan ook niet, want sommige erfstukken in het museum dateren uit de periode van de Eerste Wereldoorlog. Lang voordat de Nazi’s aan de macht kwamen dus. De swastika is bovendien een symbool dat al van het stenen tijdperk dateert. De Finse luchtmacht wendde het aan als hun logo, wat de markeringen op de vooroorlogse vliegtuigen verklaart. In 1945 werd het intussen zwaar bezoedelde hakenkruis ingeruild voor een blauwe cirkel. Omwille van evidente redenen, uiteraard.
Bij sommige vliegtuigen kan je ook zelf eens de cockpit inkruipen. Op die manier kan je aan den lijve het verschil in comfort ondervinden tussen bijvoorbeeld een Zweedse Saab 35 Draken en Russisch MiG-21. Maar pas écht cool is de bloedstollende flight simulator, waar je de gevechtspiloot in jezelf helemaal naar boven kan halen.
Akkoord: Een bezoek aan een luchtvaartmuseum is misschien niet het eerste dat je te binnen schiet tijdens een winterse reis door Finland, maar het Finnish Air Force Museum vond ik persoonlijk best wel verrassend en interessant. Fladder hier dus zeker eens binnen, wanneer je in de buurt bent!
Hyvän Tähen: Genieten van het Finse Outdoor leven
Vlakbij Tikkakoski gaan we vervolgens langs bij Rännsin Kievari. Dit meer dan 200 jaar oude landhuis fungeerde vroeger als rustplaats langsheen een oude postroute. De bodes namen toen zelfs hun trouwe paard mee naar binnen in de herberg, getuige een hoefafdruk in de krakende houten vloer.
We maken er meteen kennis met de sympathieke Teijo Haapakoski, de man die ons zo dadelijk naar de Finse natuur zal ontvoeren. Met z’n stoere bottines, uiterst professionele outdoor kledij en een witte pluim op z’n kakigroene jagershoed zou hij zo de Robin Hood van Finland kunnen zijn. Ook Teijo heeft er trouwens een carrière bij de Finse luchtmacht opzitten, als vliegtuigtechnieker. Nadien schoolde hij zich dan om tot natuurgids en richtte prompt ook z’n eigen bedrijfje op: Hyvän Tähen Wilderness & Nature Services. Voor avontuurlijke trektochten in de Finse wildernis – zowel te voet als per kano – ben je bij Teijo aan het juiste adres.
Maar voor ons geen trektocht vandaag. Teijo lokt ons mee naar de rand van een dichtgevroren meer en nodigt ons terstond uit voor een gezellig onderonsje in een kota, een houten chalet in de vorm van een tipi. Het is er al gezellig warm binnen. Centraal in de kota brandt een knetterend houtvuur, waarboven de ketel koffie al heerlijk staat te pruttelen. Ongefilterd, zoals dat hier in Finland de gewoonte is.
Als lunch verorberen we eerst een verrukkelijk broodje met gerookte zalm. Nadien mogen we ook onze eigen makkara – typisch Finse, vacuüm verpakte worstjes – boven het passionele haardvuur grillen. De kunst bestaat er hier trouwens in om eerst met een fijn mesje een zigzag van inkepingen in de worst te snijden, vooraleer je aan het braden slaat. Onze kneuterige middag bij Rännsin Kievari is alleszins een perfect voorbeeld van hoe Finnen het liefst van al een vrije dag in de natuur doorbrengen.
Als klap op de vuurpijl hijst Teijo zich in traditionele Sami-kledij, warmt aan het houtvuur het membraan van z’n draagbare trommel op en brengt ons niet veel later helemaal in een roes van pure meditatie, dankzij het ritmische tromgeroffel en zijn volks gezang. Dit memorabele moment mocht voor mij gerust eeuwig blijven duren…
ranssinkievari.fi / hyvantahen.fi
Oude kerk van Petäjävesi (UNESCO-werelderfgoed)
Over de Finse saunacultuur als immaterieel cultureel erfgoed hadden we het eerder al, maar daarnaast verhult de regio Jyväskylä ook nog twee andere (fysieke) UNESCO-werelderfgoedsites. De eerste vinden we in het dorpje Petäjävesi, zo’n 30 km ten westen van de stad Jyväskylä. De Oude Kerk van Petäjävesi (Petäjäveden vanha kirkko) werd reeds in 1765 opgeleverd en staat na ruim 250 jaar nog steeds fier overeind. Al heeft dat ooit wel aan een zijden draadje gehangen…
De kranige lutherse kerk bestaat volledig uit hout, een schoolvoorbeeld van de typisch Scandinavische kerkarchitectuur van toen. De kerk lijkt wel bevroren in de tijd. Dat heeft misschien ook te maken met het feit dat de kerk nooit over centrale verwarming beschikte. Bij ons gegidst bezoek in januari is het echt berenkoud binnen. Niet verwonderlijk dus dat de meeste bezoekers hier in de zomer komen. Intussen valt ook de duisternis in, wat voor een grimmig sfeertje in de al even donkere kerk zorgt. Zeker met het spookachtige kerkhof rond de kerk.
In 1879 verloor de kerk zijn religieuze functie, nadat elders in het dorp een nieuwe kerk verrees. Even wilde men toen de pittoreske kerk met de grond gelijk maken, maar zo ver kwam het gelukkig nooit. Tegenwoordig vormt de Oude Kerk van Petäjävesi af en toe nog het decor voor huwelijksceremonies, dooprituelen en concerten, vooral in de zomer dan. Sinds 1994 is de site door UNESCO beschermd als werelderfgoed.
ⓘ De Oude Kerk van Petäjävesi is dagelijks open in het zomerseizoen en is gratis toegankelijk. In het winterseizoen is een bezoek alleen mogelijk mits reservatie.
Website: petajavesioldchurch.fi
De rooksauna van Maatilamatkailu Kumpunen
Na ons bibberend kerkbezoek is het tijd om terug wat op te warmen. En dat doen we bij Maatilamatkailu Kumpunen, een rustieke vakantieboerderij, op een steenworp van de Oude Kerk van Petäjävesi. Iedereen kent ongetwijfeld wel een klassieke Finse sauna, maar ooit als eens van een rooksauna gehoord?
Wel, hét grote verschil tussen beide types, is dat een rooksauna geen schoorsteen bezit. Een gigantische, met hout gestookte oven warmt niet alleen een grote berg keien op, maar laat z’n gloeiendhete aswolk ook nog eens rondwaren in de sauna zelf. De rook kan enkel maar ontsnappen doorheen een klein verluchtingsgat. Vooraleer het zweet je nu al uitbreekt: Je betreedt de sauna pas eens die op temperatuur is. Eens het zover is, dooft men het vuur in de sauna en besprenkelt men de hete keien met water, dat als de bliksem in stoom verandert. Löyly, zoals dat dan in Finland heet. Nu pas is de rooksauna rijp voor gebruik.
Het zal je zeker niet verwonderen dat een rooksauna er langs de binnenkant zo zwart als de nacht uitziet. Net de tere longen van een halsstarrige kettingroker. Het ruikt er ook gewoon naar een pas gebruikte barbecue. Maar eigenlijk is het minder dramatisch dan dat het klinkt. Tijdens het baden in een rooksauna is de rook al grotendeels om je hoofd verdwenen en voelt het aan zoals in een klassieke Finse sauna. Al is een bezoek aan een traditionele rooksauna iets wat je sowieso eens gedaan moet hebben, tijdens een reis in Finland. De zwartgeblakerde voeten en rug krijg je er gratis bij.
ⓘ Wij bleven ook dineren en logeren op de vakantieboerderij Kumpunen (zie verder).
Oravivuori en de Boog van Struve (UNESCO-werelderfgoed)
Vooraleer we daags nadien naar de Finse hoofdstad Helsinki terugkarren, gaan we eerst nog even op zoek naar dat andere UNESCO-werelderfgoed in Jyväskylä. Daarvoor duiken we samen met onze gids Johanna de natuur nabij Korpilahti in.
Over de één kilometer lange Oravivuori Nature Trail beklimmen we de gelijknamige heuvel, dwars doorheen een lekker rustgevend bos. Intussen spiekt de laaghangende winterzon met z’n bescheiden stralen tussen de besneeuwde dennentakken en bezorgt het voorts zo grauwe winterlandschap een streepje kleur. Bovenop de groene heuveltop torent een driehoekige panoramische toren hoog boven het arctische landschap uit. Op exact dezelfde plek bevindt zich het meetpunt van Puolakka, één van de honderden meetpunten van de geodetische boog van Struve. Deze denkbeeldige ketting van driehoeken loopt helemaal van de Noordkaap in Noorwegen tot aan de Zwarte Zee in Oekraïne. Dankzij deze vorm van driehoeksmeting konden geografen medio de 19e eeuw de vorm en grootte van de Aarde berekenen.
Niet zo wiskundig aangelegd en snap je hier – net zoals ik – werkelijk geen snars van? Geen zorgen, want de wandeling naar de heuveltop van Oravivuori is op zich al indrukwekkend genoeg. Het weidse uitzicht vanop de uitkijktoren is van een onbeschrijfelijke schoonheid. Rondom ons alleen maar besneeuwde boomtoppen en een bevroren merenlandschap. Het is dus niet lang gissen waar de geodetische boog van Struve – en dan vooral de top van Oravivuori – zijn UNESCO-label mede aan te danken heeft.
visitjyvaskyla.fi/en/attractions/oravivuori-nature-trail-and-triangulation-tower
ⓘ Meer info over de regio Jyväskylä: visitjyvaskyla.fi
Na het verkennen van de regio Jyväskylä trokken wij – mits een omweg naar Helsinki – verder naar Oulu. Deze stad mag zich in 2026 een jaar lang culturele hoofdstad van Europa noemen. Lees hier het vervolg!
Koffers pakken en wegwezen
Hoe naar Jyväskylä reizen?
Jyväskylä ligt ongeveer 270 km ten noorden van Helsinki, wat zo’n 3,5 uur sporen of autorijden betekent. Jyväskylä heeft ook een kleine luchthaven – nabij Tikkakoski, waar ook het Finnish Air Force Museum ligt – met dagelijks een tweetal vluchten naar en van Helsinki. De trein mag dan misschien wel een erg comfortabele en goedkope optie zijn om door Finland te reizen, een (huur)wagen is onontbeerlijk om ter plaatse de regio te verkennen.
Waar overnachten in de regio Jyväskylä?
Boutique Hotel Yöpuu in Jyväskylä
In de stad Jyväskylä bleven wij slapen in het charmante Boutique Hotel Yöpuu, op wandelafstand van het centrum en het treinstation. Dit kleinschalige hotel huist in een historisch pand en telt amper 26 individueel ingerichte kamers. Een erg gezellig hotel, al zijn de eenpersoonskamers wel wat aan de kleine kant en beschikken ze effectief over een eenpersoonsbed.
Vakantieboerderij Kumpunen in Petäjävesi
Daarnaast verbleven we ook een nachtje bij Maatilamatkailu Kumpunen, nabij het dorpje Petäjävesi. Je vindt in dit plaatsje ook de door UNESCO erkende houten kerk. Deze vakantieboerderij is vooral populair in de zomer, maar ook in de winter heeft het wel z’n charme. Wij gingen er toen alvast de rooksauna uittesten. Vlak naast de sauna ligt ook een gezellige ontspanningsruimte met een knetterend houtvuur. Perfect om even wat op adem te komen tussen de saunabeurten door! De boerderij zet ook sterk in op ecologie. De producten die bij het ontbijt en het diner geserveerd worden, zijn kakelvers vanop de boerderij en van biologische oorsprong.
Overzichtskaart
Met dank aan Visit Jyväskylä Region
0 reacties op “UNESCO-walhalla Jyväskylä: Fins erfgoed om van weg te smelten”