Kalmthoutse Heide (België)
19 km (lus)
Niveau: ★☆☆☆☆

Begin februari. De strenge vorst regeert autoritair over ons land en laat zijn nederige onderdanen na jaren van ballingschap nog eens stevig sidderen en beven met ijzige temperaturen die al dagenlang hopeloos naar het vriespunt smachten. Ik laat mij er alleszins niet door afschrikken en spoor goed ingeduffeld naar het hoge noorden van België voor een winterse wandeling op de Kalmthoutse Heide. En dat hoge noorden mag je hier wel even letterlijk nemen. Het uitgestrekte natuurgebied tussen Antwerpen en het Nederlandse Bergen-op-Zoom ligt dubbel en dik bedolven onder een idyllisch deken van sneeuw en ijs, terwijl het aangedikte natuurijs op de Putse Moer en het Stappersven wel tientallen schaatsers uit hun jarenlange winterslaap sleurt. En ook de zon is vandaag van de partij, die zo de kers op de taart vormt van dit winterse sprookje op de Kalmthoutse Hei.

Stipt op tijd tuft de trein het stationnetje van Heide binnen. Buiten doet de prille lentezon mij al meteen kriebels in de buik krijgen, maar schijn bedriegt. Bij het uitstappen zetten de vriestemperaturen mij met een temperamentvolle kaakslag terstond weer met beide voeten op het perron. Meer dan drie graden onder nul zit er niet in vandaag. Maar ik laat mij er derhalve niet door afschrikken. Integendeel! De wereld bekent na weken van vijftig tinten grijs eindelijk eens wat kleur. En bovendien word ik er door niemand minder dan Suske en Wiske verwelkomd! Hun geestelijke vader Willy Vandersteen sleet in deze contreien een groot deel van zijn leven en liet het station van Heide al meermaals als decor figureren in stripalbums zoals ‘De Belhamelbende’, ‘Volle Maan’ en ‘De formidabele Fantast’. Ter ere daarvan schittert er nu al meer dan een kwarteeuw lang een standbeeld van beide striphelden aan het station. Aan de zijgevel van het charmante stationsgebouw uit 1911 hangt ook nog een spandoek, met daarop een tekening van het station in de stijl van Suske en Wiske, vergezeld van de wijze woorden: “Start je leuke dag vanuit station Heide.” En dat is exact wat ik ga doen!

“De wereld bekent na weken van vijftig tinten grijs eindelijk eens wat kleur. En bovendien word ik er door niemand minder dan Suske en Wiske verwelkomd!”

Siberische toendra

Na een kort loopje doorheen een residentiële wijk beland ik al snel in het groen van de Withoefse Heide. Of in het wit, moet ik eerder zeggen. De bladerloze takken van de bomen dragen de vruchten van wollige watten sneeuw en meten de omgeving een jasje van winterse magie aan. Na het dwarsen van de Putsesteenweg bij het natuureducatiecentrum De Vroente begint de Kalmthoutse Heide dan echt. Het pad meandert nu verder tussen naaldrijke sparren door. Geen evidentie om mijn evenwicht te bewaren hier, daar de platgetreden sneeuw het pad in een spekgladde kasseistrook van natuurlijk ijs herschapen heeft. Het vriest letterlijk stenen uit de grond. Zeker van zichzelf sprint er mij plots een fietser voorbij, met op de rug een antieke hockeystick. De man in kwestie spoedt zich naar de Putse Moer, een ondiepe waterpartij op de heide die door de aanhoudende vrieskou magistraal tot een natuurlijke ijsbaan omgetoverd werd. Een schare mensen schaatst er dan ook al van ‘s ochtends vroeg vrolijk rondjes op het ijs, met her en der dus ook een spontaan ontstaan wedstrijdje ijshockey onder een staalblauwe hemel. Dat was toch wel al even geleden. Mocht ik nu zelf ook schaatsen meegenomen hebben, zou het mij alleszins niet afgeschrikt hebben om mij eveneens op glad ijs te begeven.

Ik laat de puk echter aan mij voorbijglijden en slenter verder doorheen het arctische landschap. De ondergesneeuwde heide, vennen en duinen doen er mij met momenten op de Siberische toendra wanen. Op een eenzame boom links en rechts na is er amper begroeiing te zien op deze desolate vlakte. En veel wandelaars loop ik hier nu ook niet meer tegen het lijf. Enkel de stoompluimen van de kerncentrale van Doel in de verte doen mij subtiel de zachte adem van Antwerpen voelen. Af en toe verspert dan een lijntje schrikdraad het parcours als een horde op een atletiekpiste. Ik laat mij er alleszins niet door afschrikken en hop via een trapje over de knetterende draad heen. Schrikdraad betekent meestal ook dieren in de buurt. Schrik dus niet mocht je hier ineens oog in oog staan met Kempense Heideschapen, Gallowayrunderen of Ijslandse paarden. Zij assisteren Natuur en Bos plichtsgetrouw bij de instandhouding van de heide. Maar in deze ijzige omstandigheden is er van de grote grazers helaas geen spriet te bekennen vandaag. Daarvan schrikken ga ik vandaag dus alleszins niet doen.

“De ondergesneeuwde heide, vennen en duinen doen er mij met momenten op de Siberische toendra wanen.”

2000 Volt

De route leidt me vervolgens terug het bos in en met een grote lus om het Stappersven heen, dat ook hier ingepalmd is door een bonte bende schaatsers. Ter hoogte van wandelknooppunt 99 stoot ik dan op een wel erg speciaal oorlogsmonument. Geen buitgemaakte tank of een militair kerkhof, maar drie parallel geplaatste draadversperringen van een tiental meter lang. Precies schrikdraad. En dat was het in zekere zin ook wel. Was. Het gaat hier namelijk om een kleinschalige replica van de gruwelijke Dodendraad, een levensgevaarlijke versperring die tijdens de Eerste Wereldoorlog vluchtelingen en deserteurs uit België belette om naar het neutrale Nederland te ontsnappen. Deze afspanning van maar liefst 332 kilometer lang reikte van het toenmalige vierlandenpunt in Noordoost-België tot op het Noordzeestrand van Knokke. Op de middelste draden stond een spanning van maar liefst 2000 Volt, wat van de Dodendraad een quasi ondoordringbare grens maakte. Een Ijzeren Gordijn avant-la-lettre dus. Daar zou ik mijzelf misschien toch ook enigszins door laten afschrikken.

Enkel de rookpluimen van de kerncentrale van Doel verraden dat het Stappersven op slechts een steenworp van Antwerpen ligt

Vanop de Brandtoren geniet je van een voortreffelijk uitzicht over de heide

Met een dodelijke spanning van 2000 Volt was de Dodendraad een quasi ondoordringbaar grens tijdens WO I

Vooraleer ik het hazenpad kies, zoek ik als afsluiter nog even de spanning hogerop. Geen 2000 Volt, maar wel een fenomenaal uitzicht over de onmetelijke heide vanaf de tengere Brandtoren. De wenteltrap naar boven is allesbehalve voor doetjes, maar daar laat ik mij alleszins niet door afschrikken. Het weidse panorama over de heide is de klim meer dan waard. In periodes van langdurige hitte en droogte is de toren overigens permanent bemand om prille brandhaarden meteen in de kiem te kunnen smoren, zodat er vermeden wordt dat de heide helemaal in vlammen opgaat.

“Vooraleer ik het hazenpad kies, zoek ik als afsluiter nog even de spanning hogerop. Geen 2000 Volt, maar wel een fenomenaal uitzicht over de onmetelijke heide vanaf de tengere Brandtoren.”

Hitte en droogte… Ik probeer het me het half verkleumd voor de geest te halen in dit barre weer. Misschien moet ik gewoon maar eens terugkomen, denk ik dan. Eenmaal de heide weer helemaal ontdooid is, uiteraard. Naar ‘t schijnt heeft ieder seizoen hier wel iets fraais te bieden. Vooral tussen half augustus en half september zou het er adembenemend mooi zijn wanneer de struikhei met zijn paarse bloempjes een schilderachtige touch geeft aan de Kalmthoutse Heide. Same shit, but different. Ik noteer het alvast zo in mijn agenda. En hopelijk tegen dan zonder die dikke winterjas.

Het beste uitzicht over de hei krijg je gratis en voor niets vanop de Brandtoren aangeboden

Deze wandeling arrangeren

De route

Deze wandeling van 19 km start en eindigt aan het treinstation van Heide. Je kan de tocht desgewenst met een kilometer inkorten, door vanaf de Brandtoren in rechte lijn naar het station van Kalmthout te stappen. Kom je met de wagen, dan kan je inpikken vanaf de Poort De Vroente en beperk je de wandeling tot 16 km. Het eerste deel van de route loopt gelijk met de GR5, in de richting van Bergen-op-Zoom (NL). Die wordt al vanaf het station van Heide uitstekend aangeduid met de typische rood-witte strepen. Wanneer je na zo’n 8 km van de heide ineens het bos induikt, verlaat je de GR5 en volg je vervolgens wandelknooppunten 29 > 64 > 70 > 1 > 2 > 68 > 67 > 99 > 14 > 13 > 11 > 10 > 18 > 19. Om de Brandtoren te bereiken, volg je vanaf knooppunt 99 even de pijlen richting knooppunt 27, om dan op je stappen terug te keren naar knooppunt 99. Je kan deze route ook digitaal opvragen via de app Routeyou ().

Het parcours is praktisch volledig vlak, op een bescheiden duin hier en daar na. Het overgrote deel van de route is onverhard. Sommige paden bestaan uit zand. Tijdens natte periodes kunnen sommige aarden paden er best modderig bij liggen. Op meerdere plaatsen wordt het parcours door schrikdraad verspert. Met een trapje kan je er gemakkelijk overheen stappen, of via een poort.

Erheen

De stations van Heide en Kalmthout worden op weekdagen in iedere richting door drie treinen per uur bediend: één van de IC-verbinding Charleroi (Zuid)-Brussel-Antwerpen-Essen en twee van de S32-relatie Puurs-Antwerpen-Essen(-Roosendaal). In het weekend en op feestdagen is dit slecht één keer per uur door een S32-trein. De rit vanuit Antwerpen-Centraal duurt een klein half uurtje (nmbs.be).

Er is een ruime, gratis parking bij het station van Heide. Je kan de wagen ook dichterbij parkeren op de gratis parking bij De Vroente (Heibloemlaan), één van de toegangspoorten tot de Kalmthoutse Heide. In dit laatste geval kort je de wandeling in met drie kilometer.

Beste periode

Ik bezocht de Kalmthoutse Heide in optimaal winterse omstandigheden, maar het natuurgebied heeft heel het jaar door wel wat te bieden. Tussen half augustus en half september zorgen de bloemen van de struikhei zo voor een wondermooie paarse zweem. Bij lange periodes van extreme hitte en droogte, vooral in het voorjaar en de zomer, kan er brandgevaar ontstaan en is toegang tot de heide sterk afgeraden.