Khiva – uit te spreken met een ‘ch’ als in ‘charisma’ – is ontegensprekelijk één van de mooiste plekken in Oezbekistan. En charisma heeft Khiva wel. Deze oogstrelende oase in de eindeloze woestijnen van Centraal-Azië fungeerde ooit als een belangrijk ‘tankstation’ langsheen de historische Zijderoute. Tegenwoordig is Khiva één van de mooiste historische steden in Oezbekistan en neemt het met recht en rede een plek in beslag op de werelderfgoedlijst van UNESCO.
Inhoudsopgave
Last updated on april 16th, 2024
24u in het charmismatische Khiva
Khiva ligt betrekkelijk afgelegen in het westen van Oezbekistan, als een smos kaas-hesp gesandwicht tussen de verzengende Kyzylkum- en Karakumwoestijn. Maar liefst vier eeuwen lang, van 1515 tot 1920, was het de hoofdstad van het gelijknamige kanaat. Tijdens de vier jaren die daarop volgden ook nog die van de Chorasmische Socialistische Sovjet-Republiek, een onderdeel van de toenmalige Sovjet-Unie. In 1924 verloor Khiva uiteindelijk haar statuut van hoofdstad en werd nillens willens bij de Oezbeekse SSR ingelijfd. In 1991, met de val van de Sovjet-Unie, werd Oezbekistan dan een onafhankelijke republiek.
Dankzij z’n strategische positie op geografisch vlak, fungeerde Khiva vroeger als een belangrijke schakel langsheen de legendarische Zijderoute, de historische handelsas die Azië, het Midden-Oosten en Europa eeuwenlang met elkaar verbond. Handelsreizigers sliepen hier uit in één van de vele caravansarais of verkochten hun goederen door in de lokale bazaars. Daar hangt trouwens ook een duister kantje aan vast, want Khiva was vooral gekend voor zijn lucratieve slavenhandel. Duizenden slaven werden hier eeuwenlang als vee verhandeld.
UNESCO-werelderfgoed
De stad floreerde doorheen de eeuwen en was bijgevolg regelmatig het mikpunt van vijandelijke aanvallen. Aan die dreiging heeft Khiva dan ook zijn indrukwekkende lemen stadsomwallingen te danken, die je tot op de dag van vandaag nog steeds in alle glorie kan bewonderen én zelfs (gratis) kan bewandelen. In een rechthoekig patroon ommuren ze nog steeds Itsjan Kala, de oude binnenstad die ook zelf zijn historisch karakter extreem goed wist te bewaren.
Dit alles maakte dat Khiva in 1990 een gegeerd plaatsje wist te veroveren op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Ook al is de antieke stad maar zo groot als pakweg het Zeeuwse Sluis, toch mag je het romantische Khiva absoluut niet overslaan bij een bezoek aan Oezbekistan. Iets wat heel veel trouwparen beslist ook weten, blijkt uit de vele trouwstoeten die je er vaak doorheen de straten ziet flaneren.
Itsjan Kala, het ‘Agrabah’ van Oezbekistan
Een recentelijk aangelegde promenade, fraai gedecoreerd met fleurige perkjes, verbindt het nieuwbakken station van Khiva met het oude stadscentrum. Nog steeds goed gepakt en gezakt strompelen we Itsjan Kala binnen doorheen de Porvon Darvoza, de oostelijke poort. Ergens is de grens wel vaag of Itsjan Kala een stad, dan wel één groot openluchtmuseum is.
Eens we door de stadspoort heen zijn, begint spontaan in mijn hoofd de begingeneriek van de Disney-reeks Aladdin zich af te spelen. “Hier, ver weg, waar ik woon is ’t zinderend warm, zie je zanderig veel woestijn.” Remember? Itsjan Kala ademt gewoonweg het sprookje van Duizend-en-een-nacht, precies of we fladderden zonet het fantasierijke Agrabah binnen. Er komt nog nét geen vliegend tapijt aan te pas, tijdens onze oosterse dag en oosterse nacht in de diva van de Zijderoute.
Overal waar we om ons heen kijken, zien we zandkleurige madrassa’s, moskeeën, minaretten en paleizen in islamitische stijl, waarvan een groot deel rijkelijk bepleisterd is met kleurrijke mozaïek. Eén en al oosterse magie hangt er in Khiva, met z’n wirwar van smalle steegjes die het grotendeels verkeersvrije centrum in een damboordpatroon doorklieft. Khiva is al niet groot, dus hier verdwalen is bijna onmogelijk. Akkoord, het Disneyland-gehalte van Itsjan Kala ligt misschien wel wat hoog. De laatste jaren werd de binnenstad duchtig opgekalefaterd, de hoofdstraat bulkt tegenwoordig van de souvenirkraampjes en de kamelenkaravanen met handelsreizigers ruimden intussen plaats voor autocars vol toeristen. En toch blijft het een waarachtig wereldwonder dat je echt eens gezien moet hebben.
Check-in bij Hotel Arkanchi
Ondanks de renovaties bezit de oude stad wel nog een bepaalde authentieke charme. Je kan je er grif een beeld vormen van hoe het leven er hier honderden jaren geleden moet uitgezien hebben. Er wonen trouwens nog steeds mensen binnen de stadsmuren, getuige de propere was die hier en daar in de blakende zon hangt te drogen.
We installeren ons in Arkanchi Hotel, een charmant optrekje nabij de westelijke stadspoort (Ota Darvoza). Neem hier zeker eens een kijkje op het panoramische dakterras, te bereiken via een wenteltrap vanaf één van de binnenkoeren van het hotel. Je wordt er al meteen getrakteerd op een fenomenaal uitzicht over Itsjan Kala, goed voor een eerste kennismaking met de stad. Al moet je de verzengende hitte er op zomerse dagen hier soms wel bijnemen.
De stompe Kalta Minor-minaret
De Kalta Minor-minaret, een soort van prehistorische koeltoren vlakbij de westelijke stadspoort, is ongetwijfeld één van de belangrijkste landmarks van Khiva. De ambitie bestond erin om hier medio de 19e eeuw een 70 meter hoge minaret uit de grond te stampen. Maar de opdrachtgever en toenmalige khan van het kanaat Khiva, Mohammed Amin, werd helaas in koelen bloede vermoord nog voor het monument af was. Uit schrik om hetzelfde lot te ondergaan, zette zijn architect het dan maar op een lopen. De minaret bleef onafgewerkt achter. Maar dankzij de schilderachtige mozaïek, die als een sierlijk borduurwerk de cilindervormige toren omhelst, is de stompe minaret toch uitgegroeid tot één van de meest toonaangevende monumenten in Khiva. Je vindt de toren naast de Mohammed Amin Khan Madrassa, de grootste madrassa in Khiva nota bene, waar tegenwoordig het iconische Orient Star Hotel in huist.
Islam Khoja-minaret: Turen tot in Turkmenistan
In tegenstelling tot Mohammed Amin, slaagde grootvizier Islam Khoja er in 1910 wél in om in Khiva een pracht van een minaret te realiseren, ook al is die ‘maar’ een slordige 57 meter hoog. Desondanks torent de ranke Islam Khoja-minaret er hoog boven alles en iedereen uit.
Wegens renovatiewerkzaamheden was de toren spijtig genoeg niet toegankelijk tijdens ons bezoek, maar vanaf de top kan je naar verluidt tot in Turkmenistan turen, dat amper vijf kilometer verderop ligt. Ook Islam Khoja moest het spijtig genoeg ontgelden en ging voor de bijl nog voor zijn aanpalende madrassa voltooid was. Ze moeten er hier indertijd nogal de ‘kahntjes’ vanaf gelopen hebben blijkbaar. Zijn architect kon helaas niet tijdig ontsnappen en werd uiteindelijk levend begraven, op verdenking van medeplichtigheid aan de moord op de grootvizier.
Juma-moskee: Instragam-hotspot in Khiva
Vlakbij de Islam Khoja-minaret moet je zeker ook eens binnengluren in de Juma-moskee. Opgetrokken in de 10e eeuw is dit de oudste en ooit ook de grootste moskee van Khiva, hoewel het in de loop der eeuwen wel wat aanpassingen onderging. De zandkleurige minaret met zijn turquoise ringen dateert ongeveer van dezelfde periode, net zoals een dozijn van de 213 houten pilaren die het houten plafond binnen in de moskee dragen.
Wat je hier voor de rest ziet werd pas aan het einde van de 18e eeuw geconstrueerd. Ga binnen zeker eens een pilaar van dichterbij bekijken, want in het hout heeft men vakkundig prachtige motiefjes uitgesneden. Het draait hier dus niet louter om mozaïek, in Khiva. Ook opmerkelijk: Onder een vierkanten gat in het dak, centraal in de gebedsruimte, baadt een klein perkje royaal in het binnenstromende daglicht. Een soort van fata morgana, met een best wel hoog Instagram-gehalte!
Perzische tapijten bij Khiva Silk Carpet Work Shop
Jawel, Khiva voelt werkelijk aan als één of andere Perzische metropool uit lang vervlogen tijden. En wie Perzië zegt, denkt automatisch ook aan tapijten. Die worden hier en daar in Khiva nog steeds op ambachtelijke wijze geproduceerd. Wij sluipen alvast de binnenplaats van zo’n tapijtenwerkplaats binnen: de Khiva Silk Carpet Work Shop. Op een tapchan, een typisch Oezbeeks meubelstuk dat ergens het midden houdt tussen een bed en een bank, zitten twee lokale dames naarstig met de hand zijden tapijten te borduren, alsof hun leven aan een zijden draadje hangt. Wie weet zit er wel ergens een vliegend exemplaar tussen!
Kunya Ark: Versterkt fort binnen de ommuurde stad
Nog een must do in Khiva is de Kunya Ark, noordelijk van de Ota Darvoza, de Westpoort. Dit versterkte fort binnenin de ommuurde stad, origineel uit de 17e eeuw maar grotendeels herbouwd in de 19e eeuw, deed lange tijd dienst als de residentie van de khan, het staatshoofd van het kanaat. Er zijn tal van verborgen hoekjes en kantjes in dit riante complex.
Wanneer je net voorbij de toegangspoort naar rechts afdraait, stoot je zo op de zomermoskee. De drie muren van deze parel in openlucht zijn fraai bekleed met blauwe mozaïek, die samen patronen van bloemen, cirkels en sterren vormen. Kijk hier zeker ook eens naar omhoog, want ook de onderkant van de houten luifel, gestut door zes slanke pilaren uit hout, werd meesterlijk beschilderd.
Khiva, het Oude Egypte van Centraal-Azië
Verder vind je op de site van de Kunya Ark ook diverse tentoonstellingsruimtes, waar je wat meer te weten komt over de rijke geschiedenis van het kanaat Khiva en het nog veel oudere Chorasmië. Wist je dat men deze regio ietwat aanschouwt als het Oude Egypte van Centraal-Azië?
De Kunya Ark huisveste ook lange tijd de Koninklijke Munt, waar de overheid letterlijk munt uit sloeg en er geld op zijde en papier drukte. Tot in 1924 zelfs, het jaar dat de kortstondige Chorasmische Socialistische Sovjet-Republiek definitief ophield te bestaan. Munten en biljetten uit verschillende periodes worden er in diverse vitrines tentoongesteld en in één van de ruimtes beeldt een roerloos poppentheater uit hoe het ambacht van munten slaan er eeuwen geleden ongeveer moet uitgezien hebben. Nu juist maar hopen dat ze niet aan het dansen gaan.
Zonsondergang vanaf de Ak Sheikh Bobo Bastion
Voor het absolute hoogtepunt van ons bezoek aan de Kunya Ark – letterlijk dan – dienen we een steile trap op te klimmen, helemaal tot op de top van het Ak Sheikh Bobo Bastion. Niet eenvoudig om hier tegenliggers te kruisen op de smalle trap. En zeker voor de mensen van ‘derde leeftijd’ blijkt het absoluut geen lachertje te zijn. Wanneer ik bovenkom, staat een groepje hijgende oudjes even weer op adem te komen, precies alsof ze zonet de Mount Ventoux beklommen. Dat bedoelen ze hier dus met ‘adembenemend mooi’.
Het bastion vormt het hart en tevens het oudste deel van de Kunya Ark. Vanaf hier geniet je van een grandioos uitzicht over de daken en minaretten van Khiva en haar ruime omgeving. Vooral bij valavond is dit een erg populaire spot. Talloze toeristen troepen hier dan samen om de magische zonsondergang te aanschouwen. In je ticket voor de Kunya Ark (of de tweedagenpas) geniet je van twee maal toegang tot de site: één keer overdag en één keer tijdens zonsondergang.
Terrassa Café: de mooiste rooftop in Khiva
Maar wij gaan voor nog iets beters. Waarom de zonsondergang vanop het bastion bekijken, als je ook de zonsondergang samen met het bastion én de Kalta Minor-minaret in één oogopslag kan bewonderen? Naast de citadel installeren we ons op de tweede verdieping van het Terrassa Café, een betoverende rooftopbar annex -restaurant. Met een lekker biertje in de hand en een verrukkelijke sjasliek tussen de tand genieten we er met volle teugen van de afscheidnemende zon, die de kantelen van het bastion en de zwarte silhouetten van de daarop staande toeristen scherp aftekent tegen de goudgele luchten in de achtergrond. Precies alsof we naar een sepiafoto staren.
Een streepje klarinet op de achtergrond leidt verder de eindgeneriek van deze fantastische oosterse dag in. Traag maar gestaag maakt de duisternis zich meester van de dag. Beneden pakken de marktkramers hun souvenirstalletjes in, dagjestoeristen druipen af en de steenoude monumenten worden letterlijk in de spotlights gezet. Stilaan kondigt een oosterse nacht zich aan in het magische Khiva.
→ Lees hier het vervolg van onze reis, verder naar Karakalpakstan en het wegkwijnende Aralmeer.
Koffers pakken en wegwezen
Hoe naar Khiva reizen?
De poort tot Oezbekistan is de internationale luchthaven van Tasjkent.
Met het vliegtuig
- Wij vlogen met Turkish Airlines naar Tasjkent, met een overstap op de splinternieuwe luchthaven van Istanboel.
- Vanuit Parijs en Frankfurt kan je ook rechtstreeks naar Tasjkent vliegen met Uzbekistan Airways, de nationale luchtvaartmaatschappij van Oezbekistan.
- Er zijn zo twee tot drie vluchten per dag tussen Tasjkent en Urgench, de dichtstbijzijnde luchthaven, op 40 km van Khiva.
- Vanuit Urgench regel je dan best voordien een private transfer naar Khiva.
Tip: Beschik je over wat meer tijd? Las dan misschien eens een stopover in Istanboel in. Turkish Airlines biedt interessante formules aan die een bezoekje aan deze bruisende stad wel heel verleidelijk maakt / turkishairlines.com.
Met de trein vanuit Tasjkent of Samarkand
Een meer avontuurlijk, nostalgisch en duurzaam alternatief om binnen Oezbekistan te reizen is de trein. De treinen bestaan uit ouderwetse slaaprijtuigen die de tijd van de Sovjet-Unie nog meemaakten, maar slapen eigenlijk best wel comfortabel, dankzij de uitstekende vering van de wagons en de gezapige rijsnelheid. Een mooi meegenomen ervaring alleszins!
- Dagelijks spoort er een nachttrein van Tasjkent naar Khiva (vier maal per week aangevuld met nog een extra nachttrein), met een tussenstop in Samarkand.
- Het nieuwe station van Khiva ligt op wandelafstand van de binnenstad.
- In de nabije toekomst zou de Afrosiyob, Oezbekistans hogesnelheidstrein die nu al tussen Tasjkent, Samarkand en Buchara snelt, doorgetrokken worden naar Khiva, eens de elektrificatiewerken achter de rug zijn.
Khiva bezoeken: praktische info
Toegang tot Itsjan Kala
Itsjan Kala, het oude centrum van Khiva, is helemaal ommuurd. Je kan de binnenstad langs iedere windrichting betreden, doorheen één van de vier stadspoorten. De binnenstad is grotendeels verkeersvrij.
Wil je eens over de nog grotendeels intacte stadsomwallingen lopen? Dat kan, en helemaal gratis. Zeker de moeite om eens te doen! Je kan de stadsomwallingen, die geconstrueerd zijn uit versteende modder, beklimmen via een trap naast de noordelijke stadspoort (Bakcha Darvaza). Opgelet! De muren lopen langs beide kanten dood, dus moet je er ook langs hier weer af.
Tickets
Economy Tickets voor Itsjan Kala kosten 50.000 Sum (± € 4) en verschaffen je enkel toegang tot de ommuurde binnenstad, dus niet om de bezienswaardigheden binnen te gaan. Maar eigenlijk is de toegang tot Itsjan Kala gratis, aangezien er geen ticketcontrole aan de stadspoorten is. De meeste bezienswaardigheden zijn vooral de moeite om langs buiten te zien, dus in principe hoef je niet meteen een ticket te kopen om reeds een goede impressie van Khiva te krijgen (onder voorbehoud van eventuele wijzigingen).
Wil je toch ergens binnengaan? Dan dien je daar wél toegang voor te betalen. In dat geval kan je best het VIP-ticket aanschaffen. Deze kost 150.000 Sum (± € 12,5) en verleent toegang tot de meeste attracties, waaronder de Kunya Ark, de Juma-moskee en de Islam Khoja-minaret. Een VIP-ticket is twee dagen geldig. De Kunya Ark kan je tweemaal bezoeken: één keer overdag en één keer om ’s avonds de zonsondergang vanop de top van het bastion te bewonderen.
Tickets kunnen gekocht worden bij het ticketbureau aan de westelijke stadspoort (Ota Darvoza), net buiten de stadsmuren.
Waar overnachten in Khiva?
Wij verbleven in Arkanchi Hotel, een charmant viersterrenhotel in de historische binnenstad van Khiva, Itsjan Kala.
Door zijn gunstige ligging in het historische centrum van Itsjan Kala bevinden alle voornaamste bezienswaardigheden zich op een steenworp. Vanop het panoramische dakterras kan je alvast een verkennende blik werpen over de oude stad, met zijn vele schilderachtige koepels en eeuwenoude minaretten.
De kamers zijn erg ruim en proper. Er is ook een sauna in het hotel aanwezig, die je op voorhand aan de receptie dient te reserveren. Al zal je daar misschien weinig nood aan hebben. Op sommige zomerse dagen kan het nogal verzengend heet zijn in Khiva. Schrik trouwens niet mocht de elektriciteit soms eens uitvallen, een vaak voorkomend fenomeen hier.
Wij betaalden ongeveer € 75 voor één nacht in een tweepersoonskamer, inclusief ontbijt.
Tips om iets te eten of te drinken in Khiva
Eten en drinken in Khiva is totaal niet duur, net zoals in de rest van Oezbekistan. Voor € 4 à € 5 per persoon heb je er al je buikje rond gegeten. Hoewel Oezbekistan een islamitisch land is, vind je er toch wijdverspreid alcoholische dranken. Voor een biertje betaal je meestal maar € 1.
De Oezbeekse keuken is werkelijke overheerlijk. Onder meer plov, lagman, samsa, shurpa, sjasliek en lavash behoren tot de lokale specialiteiten. Dit zijn niet echt volledige gerechten op zich, maar eerder een soort van snacks. Het leuke is om – zeker wanneer je met meerdere mensen bent – verschillende kleine gerechten te bestellen om dan te delen met elkaar.
Enkele leuke adresjes in en buiten Khiva
- Terrassa Café met zijn prachtig dakterras, van waar je sprookjesachtig uitkijkt op onder andere de Kunya Ark, de Kalta Minor-minaret en de Mohammed Rakhim Khan Madrassa. Vooral bij valavond verandert Terrassa Café in een magische plek. Hier geniet je ongetwijfeld van de mooiste zonsondergang in Khiva, vergezeld van lekker eten, een verfrissend drankje en een streepje live muziek. Reserveren aangeraden.
- Pal in het toeristische hart van Itsjan Kala vind je het terras van Murod Josh. Leuk om tussendoor iets te drinken. Klein hongertje? Dan kan je hier naar wens ook een sjasliek naar binnen te spelen, terwijl je ongegeneerd mensen kijkt die doorheen de hoofdstraat struinen.
- Caravan Khiva is nog zo’n leuke rooftopbar in Khiva, in het zuiden van Itsjan Kala. Van hier kan je haast de Islam Khoja-minaret aanraken.
- Ajji Sjui Somsa ligt niet in Khiva, maar in Qo‘shko‘pir, een dorpje op een klein half uurtje rijden van Itsjan Kala, ver weg van de drommen toeristen. Volgens locals vind je hier de beste samsa van de streek. Dit zijn verrukkelijke bladerdeeggebakjes, opgevuld met gestoofd gehakt en ajuin, worden gebakken in een traditionele, rechtopstaande oven uit klei.
Goed om weten
Beste reisperiode
Khiva heeft een continentaal steppeklimaat met duidelijk onderscheidbare seizoenen. In de zomer kan het erg heet worden in dit genadeloze woestijnlandschap, terwijl de winters bitterkoud zijn met temperaturen die vaak tot diep onder het vriespunt wegzakken. De beste periode om Khiva te bezoeken is bijgevolg in het voor- en het najaar.
Khiva, en dan vooral Itsjan Kala, is niet bijster groot. In een tijdspanne van 24 uur heb je wel alles zo’n beetje gezien. Eén tot maximum twee nachten ter plaatse is meer dan voldoende, maar blijf er sowieso wel eens slapen! ’s Avonds verdwijnen de meeste dagjestoeristen immers en heb je de historische stad haast voor jou alleen.
Taal
Oezbeeks is er de officiële taal, die nauw verwant is aan het Turks. Sinds de val van de Sovjet-Unie worden aanduidingen meer en meer in het Latijnse alfabet geschreven, wat het voor toeristen eenvoudiger maakt om te navigeren in het land. Toch is het niet slecht om wat kennis van het Cyrillische alfabet op te scharrelen. Heel wat Oezbeken spreken ook Russisch, vooral de oudere bevolking dan. Engels is nog niet zo wijdverspreid, maar steeds meer jongeren zijn die taal wel machtig.
Munteenheid en prijzen
In Oezbekistan betaal je met de Sum (UZS). Voor 1 Euro heb je ongeveer 12.000 Sum. Wanneer je er geld afhaalt, voel je je dus heel even een miljonair. Op de meeste plaatsen in Khiva kan je eenvoudigweg met de kaart betalen, maar voorzie voor de zekerheid toch ook iets van cash.
Prijzen zijn naar West-Europese normen laag in Oezbekistan. Voor een maaltijd op restaurant betaal je zo’n € 4 à € 5 en een halve liter bier heb je meestal al voor € 1.
Overzichtskaart
Deze trip combineren
Vooraleer we naar Khiva afzakten, bezochten we eerst de Oezbeekse hoofdstad Tasjkent, gevolgd door Samarkand, nog zo’n symbool van de Zijderoute. Wie wil kan daar ook nog een bezoek aan de feeërieke stad Buchara aan koppelen. De genoemde steden bereik je het best per (nacht)trein.
Vanuit Khiva trokken wij dan nog dieper door naar het noordwesten van Oezbekistan, naar de autonome regio Karakalpakstan en het wegkwijnende Aralmeer. Een must do voor de fans van dark tourism.
Beschik je over nog wat meer tijd? Dan kan je een rondreis door Oezbekistan verder nog uitbreiden met een verkenning van de andere ‘stans’: Kazachstan, Kirgizië en Tadzjikistan.
Pingback: De Stem van Stihia: Wat met het Aralmeer? - Op Congé met Xavier